19 września 2019 r. w Akademickim Centrum Kultury „Chatka Żaka” w Lublinie, odbyła się debata: „Rzeźba, która zmieniła krajobraz Lublin – 50 lat pomnika Majdanka” o roli pomników w kształtowaniu pamięci, jak przez lata zmieniały się sposoby upamiętniania, jakie jest zadanie artysty.

Wśród dyskutantów, architektów zajmujących się m. in. projektowaniem różnych form upamiętnień – jak dowiadujemy się z relacji organizatora; Państwowego Muzeum na Majdanku, obecny był również wnuk Wiktora Tołkina, autora założenia pomnikowego na Majdanku.

Wystawa upamiętniająca 50 lat Pomnika Walki i Męczeństwa na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie.

Architekt, Pan Piotr Tołkin, udostępnił oryginalne wizualizacje z 1967 r. wysłane na konkurs architektoniczny dla upamiętnienia ofiar obozu na Majdanku, prywatne wspomnienia o dziadku i opowiedział wiele ważnych wątków z jego życia i twórczości, między innymi o symbolice zawartej
w monumencie.

Dodatkowo wspomniał, jak duże wrażenie wywarł na nim pomnik, który
w dniu debaty zobaczył na żywo pierwszy raz.

Wśród prelegentów był również Pan Andrzej Sołyga, współautor pomnika
w Muzeum i Miejscu Pamięci w Bełżcu, obchodzącego w tym roku 15. rocznicę powstania. Można było dowiedzieć się o założeniach koncepcyjnych oraz zobaczyć część historycznych materiałów wykorzystywanych przy pracy.

Natomiast projekt nowo powstającego Muzeum i Miejsca Pamięci
w Sobiborze przedstawił współautor jego koncepcji architektonicznej
Pan Piotr Michalewicz a przygotowywane przez nas relacje filmowe
z przebiegu budowy na żywo, mieliście możliwość oglądać już wcześniej.

…………………………………………………………………………………………………………………………… Tutaj dostępny link do zrealizowanych przez nas filmów z powstawania Muzeum i Miejsca Pamięci w Sobiborze Film nr 1, Film nr 2 i z przed miesiąca – Film nr 3.
…………………………………………………………………………………………………………………………….

Dyskusję poprowadził prof. Dobrosław Bagiński, artysta zajmujący się m. in. rzeźbą, malarstwem i sztuką sakralną, wykładowca akademicki.

Zgromadzona publiczność, uczestniczyła w panelu zadając wiele pytań,
które nie pozostały bez odpowiedzi.

Poruszano kwestie związane z prawem artysty do wyrażanie siebie przy projektowaniu miejsc pamięci a Piotr Michalewicz przekazał wątpliwość,
czy projektując formy w takim temacie jesteśmy w stanie wyobrazić sobie uczucia ofiar i na ile jest to etyczne.

Piotr Tołkin zauważył:

„Obserwując historię mojego dziadka, osoby, które przeżyły to, były obecne, które to wszystko widziały, zupełnie inaczej przedstawiały te miejsca pamięci niż my, którzy już tego nie pamiętamy, nie pamiętamy, bo nie znamy tego, nie widzieliśmy, nie przeżywaliśmy.”

Pan Andrzej Sołyga uznał, że artysta swoją ingerencję powinien ograniczyć do minimum i uszanować indywidualnych odbiorców.

W dalszej części rozważano kwestię możliwości i sensu budowy pomników
w miejscach nie związanych z przedmiotem upamiętnienia np. centach dużych miast i zastanawiano się nad współczesnymi realizacjami pomników w miejscach pamięci, poddając niestety pod wątpliwość ich rolę symboliczną i estetyczną.

Na zakończenie, Pan Piotr Tołkin przytoczył cytat z Requiem Franciszka Fenikowskiego, który jego dziadek często wykorzystywał w realizacjach pomnikowych, a którego fragment wyryty został na fryzie Mauzoleum
w Państwowym Muzeum na Majdanku:

„Los nasz dla was przestrogą ma być, nie legendą, jeśli ludzie zamilkną głazy wołać będą.”

W dniu dzisiejszym, 26.09.2019 r. zainstalowaliśmy wystawę upamiętniającą 50 lat Pomnika Walki i Męczeństwa. Wszystkich zainteresowanych historią tamtych dni zachęcamy do odwiedzenia Państwowego Muzeum na Majdanku.